Definicija i poreklo pojma totalitarizam
Prema definiciji je totalitarizam jedna vrsta političkog oblika državnog uređenja, koja je naime zasnovana na teroru; autokratiji; brutalnom nastupu i agresiji, sa osnovnim ciljem ostvarivanja „apsolutističke moći“, ali putem ideološke manipulacije masa.
Smatra se da je totalitarizam nastao tek u XX veku, ali je već negde tridesetih godina XIX veka njegov nastanak predvideo Tokvil, kao jedan oblik „savremenog despotizma“ koji će biti totalan.
No, generalno je definicija totalitarizma kao takva nastala u XX veku, a smatra se da ju je dao baš sam italijanski političar i fašista, te nekadašnji premijer Italije, ozloglašeni Benito Musolini.
Takozvana apsolutna ili totalna moć se ostvaruje putem ukidanja ličnih i socijalnih prava, gde se osporava i ugrožava čak i lična privatnost, kao i pravo na reagovanje i razmišljanje koje je u svoj suprotnosti sa onim koje je nametnuto apsolutističkom vladavinom.
Koje su karakteristike totalitarne politike i režima kao takvog u totalitarizmu
Smatra se da svaki totalitaristički režim, kao oblik političkog ili državnog uređenja, ima neke vrlo zajedničke odlike, a koje su definisali kao takve Zbignjev Bžežinski i Karl Fridrih.
To su između ostalog sledeće karakteristike totalitarizma:
U totalitarizmu postoji diktatura koja je oblik hijerarhijske uprave, kojom rukovodi dakle jedna osoba odnosno diktator, i koja upravlja celim društvom putem manipulacije;
Postojanje jedne prihvaćene društvene ideologije, kojoj se mora aktivno ili pak pasivno prikloniti svaka osoba koja živi u totalitarističkom društvu;
Postojanje monopola nad sredstvima javnog saobraćaja; nad sredstvima naoružanja, i uopšteno nad celokupnom privredom i ekonomijom;
Vladajuća partija je strogo kontrolisana od strane specijalne „policije“ koju oformi diktator ili onaj koji je na vrhu hijerarhijske piramide, i na koji način i nadzire sve ono „ispod sebe i oko sebe“.
Smatra se da je totalitarizam jedna forma terorizma, jer podrazumeva određivanje i uslovljavanje kao i kontrolu svih društvenih sfera u jednoj državi – nauke; kulture; obrazovanja; morala; te svih pravila i normi, koje su podređene diktatorskom režimu.
Ako društvo funkcioniše kao „sasvim totalitarističko“, tada nije dopuštena ni jedna forma lične i sopstvene odgovornosti; stavova; mišljenja, sa izuzetkom onih koje je odobrila država, pa se tada generalno svaki pojedinac kao individua smatra „nacionalnim vlasništvom države“.
Posmatrano i rečeno jednostavnom terminologijom, u totalitarizmu je pojedinac prestao da bude „individua“, te je postao masa kojom se lako i manipuliše uz nametanje ideologije koja odgovara diktaturi, ali je predstavljena kao korisna za samo društvo.
U totalitarističkom društvu je prisutna „zatvorenost i ograničenja“, te je ono kao takvo „društvo bez kretanja“ a sama država je zatvorenog tipa, bez potrebe da se rizikuje stvaranje nekog otpora nametnutim pravilima i principima.
Jedna od posledica totalitarizma, jeste stvaranje negacije individue kao takve, ili se pak stručno rečeno stvara antropološki nihilizam, kao osećaj ništavnosti čoveka kao jedinke, i osećaj pune lične beskorisnosti, ako se odstupi od pravila „mase i pravila sociloške nepokretljivosti i jasne i zatupljenosti“.
Nije grubo reći da je sam totalitarizam jedan vid „uvoda“ u oblike uređenja kakvi su neofašizam i fašizam, koji su mnogo radikalnije forme, ali su vrlo sličnih principa kao totalitarizam.
Šta je to totalitarna država i koji je njen način funkcionisanja i njene osnovne odlike
Smatra se da je jedna totalitarna država „policijska država“ sa apsolutističkom vladavinom samo pojedinca ili manje grupe vrhovne vlasti koju pojedinac ili diktator kontroliše, te da su pravna ili osnovna sila vojska i policija, a ne zakoni i norme koje su društveno prihvatljive i normalne kada je u pitanju demokratsko uređenje.
Pretpostavka je da se sam totalitarni režim stvara najčešće nakon vojnih udara ili revolucija, sa ciljem borbe protiv „prethodne vlasti“, kada se moć daje jednoj osobi, koja je manipuliše i tako i zloupotrebi.
U totalitarnoj državi, postoje sledeće odlike, koje su bez izuzetka identične za svaki ovakav vid uređenja:
Represija kao osnovni vid stava i ponašanja prema onima koji su neistomišljenici sa vladajućim slojem;
Uništavanje ličnih prava i sloboda i „subordiniranje“ pojedinaca u masu društva;
Kršenje prava na slobode medija; kulturnih prava; slobode govora, uz veštu manipulaciju ili pak jasnu diktaturu kada se neko usudi da se usprotivi;
Cenzurisanje medija i protoka informacija od javnog značaja, tako da se dobijaju polovične i/ili pak manipulativne slike onoga što vlast želi da se kao takvo predstavi narodu;
Centralizacija ekonomije i privrede, i usmeravanje svih profita i prirasta u ruke vladajuće manjine a uz opšte osiromašenje društva;
Društveno uređenje je jednopartijsko, te se politička vlast nalazi u rukama oligarha ili vladajućeg vrha, i nije moguće da se takve strukture legalnim putem smene ili sruše, pa je opet jedini izbor i revolucija i „demokratski izbori“, koji stvaraju začarani krug jednovlašća;
Službena ideologija je nedodirljiva i ne može da se uputi bilo kakav vid kritike ili negodovanja, a jer se on predstavlja kao „viđenje manjine spremne na bunt“, koja će da ugrozi prava mase, pa se ljudi kao mase upotrebljavaju „sami protiv sebe“.
Smatra se da su začetnice totalitarizma bile Italija; Rusija i Nemačka krajem XX veka, te je sam pojedinac jednostavno marioneta kojom manipuliše država, te i koji nema nikakva prava ali to ne može da uvidi, jer je država ta koja mu reguliše i kontroliše samu egzistenciju, te po sopstvenom nahođenju.
Država koja jeste totalitarna, podređuje društvo i njegovo funkcionisanje svojoj autokratiji; svojoj diktaturi i vlastodrštvu, te upravlja po svojim pravilima, protiv kojih niko i ne može i ne sme da se pobuni.
Dakle, totalitarizam je sušta suprotnost pravno uređenoj i demokratskoj državi, i više je nalik pak svim ranijim formama jednovlašća, kakve su bile monarhija i apsolutizam.
Totalitarističko uređenje je najverovatnije u nekim od pomenutih država nastalo kao rezultat i posledica rata, kako je baš i opisao fašistički ideolog Đovani Đentle, te je definisao nedostatak potrebe da se ljudi kao individue za bilo šta pitaju i brinu, jer o svemu odlučuje onaj ko im jeste i „obezbedio slobodu i uređenje“, mada je sve kako je ranije navedeno i manipulacija i privid.
Sam je Benito Musolini zastupao totalitarizam, i smatrao je da je država sve i da bez nje i nema ničega, da njome sve počinje i sve završava, i da nema logike ili potrebe da se stvara neka vrsta bunta i protivljenja, jer se ne može promeniti ono što je ustanovljeno kao takvo.
Totalitaristička uređenja su takva da su zastupljena u svim društvenim oblastima, i da svime upravljaju, te da nema ničega što je zaštićeno, počev od pravnih aspekata, pa sve do porodičnih odnosa, koji su vrlo vešto isplanirani od strane onih koji upravljaju pojedincima kao masom, jer je lakše upravljati ako nema bunovnika kao pojedinca, i kada je masa složna.
Zatvorenost sistema, onemogućava da se shvate drugačija politička shvatanja, te svaki pokušaj da se istupi iz utvrđenih okvira biva sankcionisan kao izdaja, i takav se pojedinac tretira kao „loš po društvo“, mada je jasna svest da je on u pravu, ali je generalno tu strahovlada onemogućila da on baš i kao sam postigne bilo šta bez veće podrške.
U totalitarnoj državi se protesti „guše“ sa veličanjem snage vlasti, te sa ciljem zastrašivanja svih sličnih ideja, kao i smislenom teorijom prihvatanja kao neminovnog različitog stava i mišljenja koje se tajno uništava, te se koriste najmizernije metode da se osporava neka vrsta bunta i lične svesti.
Mada se smatra da su sinonimi totalitarizam i autokratija, te i diktatura i tiranija, ipak postoje pak neke razlike, mada su one više bazirane na tipu uređenja države, dok su generalno mnogo i veće sličnosti u odnosu na razlike.
U autokratiji naime postoje i neke makar formalne demokratske institucije i smatra se da samo i jednovlašće može da se obuzda postojanjem demokratskog duha u narodu, pa ovakav vid jasnog državnog uređenje nije sasvim isključiv i tiranski.
Diktatura ili tiranija je kao oblik vladavine jasno jednovlašće i sama vladavina pojedinca ili pak manjine nije utemeljena na pravima nego na nasilju, koje se ni ne pokušava sakriti i zamaskirati, već se sasvim jasno ispoljava, i stvara se jedna „strahovlada“, sa poznatim posledicama po onoga ko se uopšte usudi da naruši diktatorski režim.
Ljudi veruju u državu i u poredak iz straha za sebe i za egzistenciju, a ne jer smatraju da je takav tip uređenja dobar i poželjan po njih, jer njima samima nikada ne može da donese ništa dobro.
