Definicija i poreklo pojma saturacija
Saturacija je izraz koji označava zasićenost, te se najviše koristi u medicini i u hemiji, kod gasnih analiza i kod pulsne oksimetrije, a u hemiji su poznati zasićeni rastvori, zasićenje transferina, zasićene masne kiseline, dok sama reč je poreklom iz latinskog jezika od reči saturare (kao radni glagol), a pak u značenu zasititi, upotpuniti, dopuniti, dodati.
Pojam saturacija, pored pomenute primene u medicini i u hemiji, može da se koristi i kod fizike i ekonomije, kao i u tehnici izrade fotografija, kada se definiše kao „saturacija boje“.
Gasne analize – saturacija kao medicinski pojam
Nejvećim delom je stručnjacima ali i laicima poznata metoda takozvane pulsne oksimetrije, koja predstavlja zasićenost arterijske krvi kiseonikom, te se označava samo i kao saturacija kiseonika, a u suštini predstavlja parcijalni pritisak kiseonika u arterijskoj krvi pacijenata, te se prevashodno koristi u pulmologiji.
Sama pomenuta tehnika je neinvazivna, što će reći bezbolna i komforna po pacijenta, a izvodi se tako što se uz pomoć malih “štipaljki” uhvati jagodica kažiprsta, te se povezano sa aparatom, pulsnim oksimetrom, meri puls kao i procentualna mera zasićenosti arterijske krvi kiseonikom.
Normalne vrednosti zasićenja krvi kiseonikom su od 95 – 100%, a to je važno sa aspekta razmene gasova na nivou krvnih kapilara, jer je hemoglobin glavni prenosilac kiseonika od pluća do tkiva, te mora da bude dovoljno zasićen ovim elementom, kako bi tkiva snabdeo u dovoljnoj meri, a da bi ona laički rečeno mogla da “dišu”, odnosno da vrše rad za koji im je potrebna energija.
Kada su vrednosti saturacije hemoglobina odnosno krvi kiseonikom smanjene u stanju mirovanja (dakle stanje u kome nema fizičkog napora), onda to ukazuje da postoji neki problem na nivou ili pluća ili kardiovaskularnog sistema.
U takvim uslovima se kao terapija primenjuje davanje čistog kiseonika, a pod uslovom da su pak izmerene vrednosti saturacije hemoglobina manje od 88%.
Merenje saturacije krvi kiseonikom se može vršiti u miru, pri fizičkom naporu ili nakon nekog fizičkog napora, te i kao metoda za praćenje efekata primenjene terapije u nekim bolestima pluća ili srca, pa se smatra da nikakve kontraindikacije in e postoje što se tiče izvođenja odnosno metode pulsne oksimetrije.
Zajedno sa spirometrijom, pulsna oksimetrija je vrlo značajna metoda za otkrivanje uzroka apneje ili dispenje, te kod postojanja hroničnih plućnih bolesti, kašlja (suvog ili produktivnog), kod neke forme “zvukova” u grudima (kakvi su vizing, krkori ili pukoti), a koji opet obično ukazuju na razna patološka stanja.
Saturacija krvi kiseonikom, merena pulsnom oksimetrijom, jeste od značaja da se proceni stanje sistema za disanje i kardiovaskularnog sistema, a kao mera prevencije anemije, bolesti mozga, plkuća, srca i poremećaja razmene gasova na svim nivoima u organizmu.
U medicini je takođe od značaja i saturacija transferina, koja ukazuje na pravilan metabolizam gvožđa u organizmu, kao jednog od krucijalnih mikrometala.
Naime, gvožđe ulazi u sastav velikog broja važnih proteina i enzima, među kojima su i hem ili hemoglobin, mioglobin, transferin, feritin, apoferitin, citohrom P 450 i mnogi drugi.
Transferin je transportni protein, koji vezuje višak gvožđa iz krvi i prenosi ga u jetru gde se ono ako nije potrebno za izgradnju proteina, deponuje kao feritin, te se koristi za izgradnju tzv hem grupe, koja je sastavni deo hemoglobina eritrocita, a koji vezuje kiseonik i putem krvnih ćelija i krvi ga transportuje u tkiva.
Poznato je da poremećaj metabolizma gvožđa u organizmu, najčešće rezultuje nastankom pak hipohromne anemije ili malokrvnosti usled nedostatka gvožđa, te se zbog toga vitalna tkiva i/ili organi ne mogu snabdevati dovoljnom količinom kiseonika, koji im je preko potreban za rad i za stvaranje energije.
Transferin u stručnoj terminologiji predstavlja takozvani sinonim za TIBC (Total Iron Binding Capacity), a što u prevodu znači totalni kapacitet za vezivanje gvožđa u krvi, te se pre svega kod pacijenata na hemodijalizi (kod bubrežne insuficijencije, kada je gubitak gvožđa povećan upravo usled terapijskog postupka dijalize), moraju raditi takozvani transferin-testovi, odnosno procena kapaciteta transferina za vezivanje i prenos gvožđa u organizmu.
Pomenuti testovi su u medicini označeni kao TSAT – transferin saturacije – procenat zasićenja ili saturacije transferina gvožđem, i dobija se kada se izmerena vrednost pomnoži sa 100 (kako bi se pak dobili procenti, kojima se vrednosti lakše preračunavaju), a normalne vrednosti TSAT-a su 25% (dobijeno po formuli – TSAT = Fe/TIBC x 100).
Suština je da je navedena formula za računanje TSAT-a, odnos serumskog gvožđa sa ukupnom sposobnošću transferina da ga vezuje, te sve zavisi od sposobnosti odnosno mere transferina da veže višak gvožđa, pa su ovakvi testovi dosta nepouzdani, odnosno “lažno” pozitivni ili su ipak “lažno” negativni.
Pojam saturacije u ekonomskim naukama
Najjednostavnije objašnjeno, pojam saturacije u ekonomiji se odnosi na zasićenost tržišta nekom određenom vrstom proizvoda, uz neophodne parameter kojima se takva saturacija i meri, a to su “ulazak” proizvoda na tržište; te odnos između potrebe za proizvodom, odnosno potražnje, i viška proizvoda koji ostaje neiskorišćen kada je tržište “prezasićeno”.
Dakle, suština je u ekonomiji da se pronađu ona tržišta koja su još uvek nedovoljno zasićena tj nesaturisana, te da se na njih plasira proizvod, ali uz preciznu meru i ravnotežu između tražnje i kapaciteta prodaje, kako bi se ostvarila dobit ili profit, odnosno kako ne bi bilo gubitaka kapitala.
Dakle u ekonomiji je u vezi sa saturacijom važan pokazatelj ukupna tržišna vrednost ili kapacitet, te plasiranje proizvoda u cilju što boljeg korišćenja tržišnog kapaciteta, u odnosu sa potencijalom prodaje ili plasmana proizvoda, koji za cilj ima zaradu a ne prezasićenje i pad investicije.
Primena pojma saturacije u fotografiji
Ukoliko uopšte nemate nikakva iskustva sa fotografijom, onda niste upoznati ni sa većinom značajnih pojmova iz ove oblasti, ali je i u fotografiji prisutna reč saturacija i ona i u tom polju znači zasićenje, ali se objašnjava naravno “specifično” za datu umetnost fotografije.
Dakle, saturacija je u fotografiji termin koji označava zasićenje ili pak nedovoljno zasićenje neke fotografije belom bojom, što bi u prostom primeru značilo da ako je neka fotografija “bleda” te je po stručnoj terminologiji “prenaglašeno mrtvih tonova”, to znači da joj je potrebno dodati ili je zasititi belom bojom (ako želite jarko crveno, a dobili ste ružičastu, to znači da fail saturacije na datoj fotografiji, te je potrebno dodati belu boju).
Međutim, vrlo lako se može dogoditi da saturacija u fotografiji bude preterana, te se dovede do “prezasićenja belom bojom”, kada dolazi do gubljenja kontura lika na fotografiji ili su boje pak prenaglašene, i tada se dobija efekat mrlje.
