N-Z

Nihilizam – značenje, pojam

Definicija i preklo pojma nihilizam

Po definiciji je nihilizam filozofsko učenje, po kome se ništa realno ne može dokazati, jer u suštini se ne može dokazati da nešto postoji u metafizičkom aspektu, pa se takav stav filozofa naziva i metafizički nihilizam.

Sa druge strane , postoji i takozvani teorijski nihilizam, po kome je sasvim jasno da se ništa ne može doista pouzdano i sa sigurnošću o bilo čemu saznati.

Loading...

Inače, smatra se da sama reč nihilizam, potiče kao pojam od latinske reči nihil, koja ima značenje ništa, pa se stoga i osobe koje su pristalice i pobornici nihilizma kao pravca ili učenja nazivaju pak nihilistima.

Kako su veliki filozofi pokušavali da rastumače svoje nihilističke stavove, sama suština i posve je glavni cilj nihilizma kao pravca, jedna borba protiv konzervativizma, te oslobađanje čoveka od stega i uticaja društva, kulture i autoriteta, i stvaranje osobe koja je slobodna i spremna da postane svoja i da se sasvim ponaša u skladu sa svojim „novim Ja“.

Nihilizam kao poznati i priznati pravac i učenje u filozofiji

Napred pomenuti teorijski nihilizam, smatra da se treba pak odreći svih shvatanja i svih vrednosti uopšte, kako bi se takvim odricanjem stekla nova spoznaja sebe i onoga u sebi, te se smatra da je nužno slabljenje i odricanje svih vrednosti, pa čak i odricanje od istine kao takve.

Pored pomenutog teorijskog nihilizma, postoji i etički nihilizam, kao učenje koje je bazirano na odricanju i odbijanju svih moralnih vrednosti, pravila i zakona.

Nihilizam u širem smislu reči, predstavlja i odbijanje i odricanje od svih socijalnih zakona i same vlasti, te ustanovljenih društvenih struktura kao takvih, te može da odvede u jedan vid pasivnosti i nezainteresovanosti prema svemu, pa se takav stav često naziva nihilistički, kada osobe iako pak i nemaju nikakvo drugo rešenje ili neku ideju i razmišljenje, ipak pružaju pasivni otpor baš svemu onom što je već utvrđeno, jer tako pokazuju svoje neslaganje i nezadovoljstvo, ali bez realnih argumenata i za protivljenje i za borbu za prava i slobode, koja bi bila jedan logičan sled događaja.

Iako se može desiti da nihilizam preraste u jedan vid nasilničkog ponašanja i terorizma prema onome čemu se pristalice ovog pravca protive, suštinski se to retko događa, jer su kako je i već navedeno otpor i/ili neslaganja pasivni i potpuno bezlični, te nemaju ni realnu svrhu ni suštinu, i samo su otpor radi otpora ili protivljenje radi učenja, ali ne i zbog realnog shvatanja onoga za šta treba da se zalaže i za šta je nužno izboriti svoj glas i stav.

Kada su u pitanju odnosi i stavovi nihilista prema političkom ili socijalnom poretku, u svakom smislu se oni zalažu da to što je utvrđeno i postavljeno kao takvo, nije dobro i nije valjano, i da ne bi bila nikakva velika šteta da se to stvoreno uništi i da se izvrše korenske promene i da se sagradi potpuno novi poredak i novi sistem društva, ali oni svakako neće „prljati ruke“, već će se zalagati za svoje teorije, a na narodu je odluka da li će prihvatiti zatečeno stanje ili će ga pak oni menjati.

Pojam nihilizam kroz istoriju i neki od najpoznatijih nihilista svih vremena

Loading...

Kao pojam je nihilizam prvi put upotrebio poznati pesnik i književnik Turgenjev, u svom delu iz 1862. godine, „Očevi i deca“, kojim je suštinski opisao i pokušao da objasni stavove i (be)smisao života svog glavnog junaka Bazarova.

Naime, Bazarov je protiv autoriteta, ispoljava svoje stavove i neslaganja sa zatečenim stanjem, ispoljava velike misli koje su filozofske i veoma idealističke, ali on ne prikazuje nikakav napor niti konstruktivnu ideju ili rešenje kojima će nešto da promeni, jer u suštini mu i nije stalo da bilo šta menja već da samo kritikuje i da osporava, pružajući tako pasivan otpor bez jasne ideje zašto.

Tada je nihilizam rezultirao ne konstruktivnim već sasvim anarhističkim ponašanjem, pre svega studenata i omladine, koja je svoje stavove i pokušaj da uruši staro i izgradi novo, ispoljavala na pogrešan način, zastupajući bezvlašće i silu mase, sa prenaglašenim materijalizmom i radikalnim individualizmom.

Kako se uticaj ruske književnosti dalje širio na Zapad, termin nihilizam je preuzet kao takav, ali u ovom slučaju bez okorele i prinudne političke konotacije, već pre kao jedan sinonim za ateizam, a koji je prožimao i neka dela velikih pisaca, kakav je bio i Dostojevski, i čiji su veliki likovi Ivan Karamazov i Kirilov, bili praktično oličenje ateista, odnosno osoba koje se odriču božanskog i ne veruju u postojanje Boga.

Naime, iako svakako nihilizam i ateizam nisu sinonimi, odsustvom božanstva kao jedne duhovne prepreke razmišljanju i delovanju, ljudima je dozvoljeno da rade po svom, a kao vrhunac slobode tada je smatran čin samoubistva, koji je veličan i smatran odlukom dostojnom divljenja, i ličnim slobodama i izborom koji svako može da napravi za sebe.

Kada su u pitanju filozofska učenja tadašnjeg vremena, postojala su dva osnovna da kažemo tipa ili podtipa nihilizma – logičko spoznajni i moralno politički nihilizam.

Logičko spoznajni nihilizam, zalagao se za odricanje od svih logičnih i objektivnih stavova i/ili vrednosti, pa je tako postao bliži jednom radikalizovanom skepticizmu, kao takođe filozofskom učenju koje je poteklo još iz doba Grka i Rimljana.

Sa druge strane, moralno politički nihilizam, podržava činjenicu da se ni političke niti socijalne norme i zakoni, ni u kom smislu ne mogu realno i racionalno temeljiti na bilo kakvim principima ili argumentima koji su moralni i racionalistički.

Upravo drugi pomenuti tip nihilizma, dalje se širio od Seksta Empirika, preko filozofskih učenja Fridriha Ničeai Alberta Kamija.

Dakle nihilizam je praktično jedno filozofsko verovanje da u stvarnosti realno ne postoji ništa (takozvani metafizički nihilizam), jer se ništa ne može ni jasno i sasvim pouzdano ni razaznati ismatrati spoznajom (teorijsko spoznajni nihilizam odnosno agnosticizam).

Potrebno je objasniti u domenu nihilizma, kao teorijsko spoznajnog oblika, i sinonim tj pojam agnosticizma, koji je uverenje da se postojanje božanskog ne može dokazati, te iako agnostici pak nisu nužno ateisti, tj oni mogu da veruju u Boga, ipak se jasno zalažu za hipotetu da se postojanje Boga kao takvo nikakvim teorijskim ili empirijskim postulatima ne može dokazati.

Pored pomenute dve forme nihilizma, postoji i takozvani etički ili moralni nihilizm, koji zastupa verovanje da se ono što je moralna vrednost ili norma, ne može nekim objektivnim kriterijumima dokazati kao nužno takvo, jer je ono što je za jednu osobu moralno načelo, za onu drugu jeste pak nametnuto pravilo i ne nužno ispravno i etično.

Loading...

Nihilističko učenje, može da pretpostavlja svakako poricanje bilo koje vrednosti kao takve, u bilo kom domenu ili sferi društvenih normi ili struktura, pa postoji smatranje ništavnosti zakona, kao i političkog poretka, društvenih slojeva, nivoa vlasti, moralnih normi, i nekih uopštenih društvenih pravila i poredaka.

Sponzorisano

Loading...