Definicija i poreklo pojma marksizam
Prema poznatim definicijama, marksizam jeste jadan oblik i političke ideologije, i svojevrsne filozofije, te je kao pravac u sociološkom smislu nastao od strane nemačkog filozofa Karla marksa, i po njemu je i dobio ime, mada je Marks sarađivao veoma blisko sa Fridrihom Engelsom, pa se generalno kada su u pitanju razne političke teorije i filozofska učenja piominju Marks i Engels kao dvojac.
Marks je u svojim brojnim filozofskimi političkim delima, kritikovao politiku i određene režime u evropskim zemljama, te se tako i oformio jedan poseban pravac koji je u sebi sažomao sva marksova uverenja, i političko i ekonomske kritike upućene susednim zemljama.
Naime, Marks se nije slagao sa francuskim socijalizmom koji je bio utopijski, nije prestajao da kritikuje englesku ekonomiju, ali naravno nije štedeo ni nemačko kapitalističko društvo sa početka XIX veka, te je smatrao da je potrebno da se sprovede jedna revolucija i reforma celokupnog sistema.
Sam pokret koji je nazvan marksizam, smatrao je da u ratovima nema jednakih strana, te da se sukobi stvaraju na neravnopravnoj osnovi između moćnika i potlačenih, te se zalagao generalno za stvaranje komunizma, koji bi zapravo mogao biti prekretnica da se stvori jedno besklasno društvo.
Marksisti su se zalagali da se između kapitalizma kao poslednje forme klasnog društva koje je zastarelo, i komunizma kao jedne nove i savremene tekovine, taj potencijalno štetan „baš nagli prelaz“ ublaži političkim pravcem socijalizma.
Marks je zapravo smatrao da bi socijalizam mogao da posluži da se ukine neka od mnogih zastarelih tekovina kapitalizma, kakve su na primer robno novčana privreda i taj odnos autoriteta i potlačenja.
Danas je poznato da se marksizam pre svega u XX veku poredi sa nekim razvojem radikalonog socijalizma, te sa raznim ozloglašenim komunističkim pokretima i partijama, ali je jasno da je u pitanju pre svega bio jedan vid umerenog socijalizma, iz koga je nešto kasnije i nastao takozvani socijal-demokratski pokret.
U vreme kada je „pao Berlinski zid“ marksizam je kao ideologija izgubio veliki broj sledbenika, a jer ej tada i u Istočnoj Evropi došlo do propasti komunističkog režima, mada je ipak jedan manji deo zagriženih marksista ostao dosledan ideologiji, ali i rešen da je na neki način po malo modernizuje.
Naime, marksisti su smatrali da je njihova originalna ideologija, dosta potpala pod uticaj zagovornika totalitarističkog režima, Staljina; Lenjina; Enver Hodže; Maoa i Pola Pota.
Samu suštinu marksisma smatra se da je Karl Marks zapravo objasnio već u samom predgovoru svog dela“Prilog kritici političke ekonomije“ iz 1859. godine, gde je istakao da „U društvenoj proizvodnji svoga života, ljudi stupaju u određene nužne od njiohove volje nezavisne odnose – odnose proizvodnje, koji odgovaraju određenom stupnju ravitka njihovih materijalnih proizvodnih snaga“.
Naravno, došlo je neminovno i do podele među marksistima, i kao glavni faktori sukoba unutar pristalica ove ideologije, navedene su zapravo forme odnosno načini na koje treba da se sporovedu radničke revolucije, te i svakako kritika socijal demokratskog društva u XX veku.
Upravo to je i doprinelo da se marksizam kao jedinstven pravac podeli na nekoliko struja, pa su se odvojili klasični marksizam; zapadni marksizam; strukturalni marksizam; neomarksizam; kao i Franfurktska škola.
Jasno je ad je klasični marksizam baziran na učenjima Marksa i Engelsa, te je ostao u ideologiji veran njihovim osnovnim načelima, koja su obuhvatala prelazak iz kapitalističkog u komunističko društvo, sa promenama nekih važnih parametara, i pre svega sa stvaranjem jednog besklasnog društva u kome nema autoriteta i potlačenih osoba.
Zapadni marksizam je jedna škola koju su činili teoretičari pre svega u zapadnoj Evropi, kao i pristalice marksističke ideologije koje su bile protiv Lenjina, i marksizam koji se razvio u Kini.
Kada je u pitanju strukturalni marksizam , on se pojavio na osnovi strukturalizma kako mu i samo ime kaže, te je njega zastupao u Francuskoj Luj Altiser, i najveći značaj je imao u kasnim šezdesetim i sedamdesetim godinama u filozofijim, politici i društvenim naukama.
Neomarksizam je bio zapravo utemeljen na Marksovoj osnovnoj ideologiji, te se kao takav razvio u XX veku, ali je zastupao neka starija Marksova uverenja pre njegove saradnje sa Engelsom, te je generalno doprineo jednom boljem shvatanju i rešavanju socijalne nejednakosti i društvenog statusa.
Poznata Frankfurtska škola je osnovana od strane jednog nemačkog bogatog i uticajnog marksiste Veila, koji je oko sebe zapravo okupio istomišljenike koji su bili pretežno jevrejskog porekla, te koji su pred moći Adolfa Hitlera, bežali u SAD, pa je jedno vreme pomenuta škola imala sedišta na poznatim američkim univerzitetima Kolumbija, Berkli i Prinston.
No već posle kraja Drugog svetskog rata poznata škola se vraća sa sedištem u Frankfurt, ali sada pod vođstvom Jirgena Habermasa nemačkog sociologa i filozofa.
Generalno su neki marksizam podržavali a neki su ga kritikovali, te je smatrano da je podela dobara po Marksovoj teoriji dobar princip kada je u pitanju kapitalizam, ali opet su postojala neslaganja oko besklasnog društva koje je zagovarao u komunizmu.
Sam Marks je smatrao u svojim učenjima da se društvo ne može podeliti na bogate i siromašne, odnosno da se ljudi ne mogu vrednovati prema novcu, već da treba da se sve svede na odnos ka sredstvima koja služe za proizvodnju jer je u njima sav potencijal i kapital.
Danas se smatra da je zapravo knjiga koja je suština marksizma, i koja ga na najbolji način definiše ali koju marks nije završio, njegovo delo „Das Kapital“.
Među najoštrijim kritičarima Marksove ideologije, našao se poljski istoričar i filozof Lešek Kolakovski, koji se dugo vreme pšraktično bavio marksizmom kao ideologijom i podrobno ga do detalja izučavao.
Mnogi su smatrali da bi marksova filozofija i shvatanja bila mnogo „čistija i temeljnija“ bez Engelsovog uticaja, ali je manje poznato da je Marks bio dugo vreme emigrant i da je živeo u velikoj nemaštiuni, te da mu je Engels postao veliki prijatelj i poidrška kao jedan bogati preduzetnik, ali koji je imao mslične stavove i mišljenja kao i sam Karl Marks.
Marks i Engels su ostavili jednu veoma značajnu klasifikaciju, koja je podeljena u pet grupa a mkoje bi mogle da nastanu u budućnosti u Evropi, ako bi došlo do napretka radničke klase, te njihovog emancipovanja i poboljšamnja položaja, te tako po markszmu postoji ukupno pet društveno ekonomskih klasa, koje će u nastavku biti navedene i ukratko objašnjene.
Primitivni komunizam je daleka prošlost i treba da ostane u istoriji, jer su ga Marks i Engels uporedili sa plemenskim saradnjama.
Robovlasničko društvo jeste situacija u kojoj neki grad ili država zarobi veliki broj ljudi, oduzme im sva prava i oni rade kao robovi bez ikakvih prava.
Feudalizam je situacija kada trgovci imaju prevlast nad zemljištem i posedima, i na njima rade kmetovi, ali je jedina razlika u tome da oni imaju jedan deo prihoda od proizvodnje, ili im se pak isplate određena novčana sredstva i da im se posed na kome žive.
Kapitalizam jeste oblik vladavine gde vladajuća klasa upravlja novčanim sredstvima i sredstvima za proizvodnju odnosno kapitalom, a radnička klasa se zapravo samo eksploatiše iako postoji neki ugovor o radu.
Diktatura proleterijata je period kada se jača jedna socijalistička svest, radnici spoznaju i bore se za svoja prava, te se bune protiv kapitalista i oni sami imaju primat u kontroli države, odnosno ili proizvodnih sredstava i/ili resursa.
Komunizam jeste po marksistima jedno besklasno i bezdržavno društvo, koje se zasniva na raspodeli sredstava za proizvodnju i zarade, te pšostoji razmena dobara i realan odnos potrošnje i proizvodnje.
