Definicija i značenje pojma ksenofobija
Ksenofobija je po definiciji strah od svega nepoznatog (bilo da se radi o ljudima, prostoru, ili događajima koji su nekom smislu strani ili nepoznati), te se često koristi kao sinonim za veliku anksioznost odnosno za osećaj straha i teskobe, a bez realnog razloga, ali od svega oko nas.
Reč ksenofobija je poreklom od dve grčke reči, ksenos u značenju strano, stranac, nepoznato i fobos u značenju strah ili fobija, te je sam izraz prektično jedna složenica.
Ono što samu ksenofobiju i osobe koje pate od tog poremećaja, dakle ksenofobe, pak izdvaja od osoba koje su anksiozne, jeste da sami ksenofobi osim straha od onoga što je nepoznato ili strano, mogu da podignu strepnju i psihološki poremećaj do stupnja mržnje i agresije, koju ispoljavaju prema onome čega se u suštini boje.
Ksenofobija kao psihijatrijski poremećaj i neke njene „podvrste“ ili oblici ispoljavanja
Kao poremećaj se ksenofobija prvi put spomninje u delima iz XIX veka, te i studijama koje su rađene u psihijatrijskim istraživanjima.
Iako je u početku podrazumevala strah od stranaca ili svega nepoznatog, u današnjoj psihijatriji se sve češće ksenofobija definiše i kao postojanje sasvim neracionalne i prenaglašene mržnje, a prema osobama koje su stranci, pa sve do nivoa da se oseća odbojnost i mržnja prema osobama različite etničke, verske ili kulturne i političke grupacije.
Dakle, ksenofob kao osoba koja se, slobodno možemo reći smatra obolelom od ksenofobije kao poremećaja na psihičkom nivou, jeste neko ko poseduje izražen i preteran stepen odbojnosti, straha pa čak i gađenja kao psihosomatskog simptoma, prema svemu što je različito, strano, drugačije, tuđe, a u bilo kom aspektu (kulturnom; rasnom; etničkom; nacionalnom; verskom).
Ksenofobi imaju sasvim jasno ispoljen neprijateljski stav i ispoljavaju agresivno i afektivno ponašanje prema svemu i svakome što odstupa od uobičajenih normi i standarda, te im je pak i „tuđinsko“ i nemaju sposobnost da se prilagode i prihvate nešto novo, jer svoju unutrašnju jaku nemoć i strah od onoga što im je nepoznato i nejasno, banalizuju ispoljavanjem agresije ili pak odbacuju i potcenjuju ljude koji se od njih po bilo čemu razlikuju.
Poznato je da je u prevodu sa grčkog ksenofob definisan kao ili tuđinac odnosno stranac, te fobija od stranca ili nepoznate osobe, ali je u početku bilo nejasno kada su se ovakve osobe podvrgavale studijama, da li će reagovati po principu povlačenja ili po tipu napada na ono što ih plaši.
Naime, u medicini a posebno psihijatriji, poznat je dvojni odbrambeni mehanizam, a za koji su pre svega odgovorni hormoni stresa, a koji se naziva „bori se ili beži“ (od originalnog engleskog definisanog pojma „fight or flight“), te se ksenofobi i ostale osobe koje imaju preneglašene neke strahove poi tipu fobije, ili povlače pred tim strahom, ili pak reaguju afektivno i napadački, te sa preterano naglašenim osećajem mržnje i odbojnosti.
Dakle ksenofob ne podnosi nikoga ko se od njega razlikuje po kulturi, te verskom opredeljenju, seksualnoj konotaciji, stepenu obrazovanja, verskoj pripadnosti, rasnoj ili etničkoj pripadnosti, kao i uopšte bilo koga ko ima suprotan stav i mišljenje i lični ostvaren identitet.
Smatra se da je rasizam jedan oblik ksenofobije, te se danas veruje da je to čak i najviše i najšire rasprostranjen oblik ovog poremećaja u svetu, a koji ljude vrednuje po boji kože, izgledu, načinu govora, jeziku, nacionalnosti, odnosno po njihovim biološkim karakteristikama (na belce; crnce; indijce; ljude žute rase), ali ta kvalifikacija na žalost ima negativnu konotaciju kod osoba koje su rasisti, te se ispoljava mržnjom ili prezirom prema ljudima koji su druge rase.
Ljudi koji su rasisti a samim tim kao glavna grupa su i ksenofobi, imaju potrebu da odvajaju grupe ljudi prema njihovim „vrednostima“, te sebe nužno smatraju boljim od svih drugih, i imaju nagonsku i često nesvesnu potrebu da sve one koji se razlikuju ponižavaju, ismevaju i odbacuju, a to se na žalost smatra ozbiljnim psihičkim poremećajem.
Može se reći da je jedan od najvećih ksenofoba bio i Adolf Hitler, koji je za sebe i svoj narod verovao da su „plave krvi“, te je imao poremećaj koji je ispoljavao „etničkim čišćenjem“ putem progona i ubijanja pre svega Jevreja i Roma, a u današnje vreme postoje brojni savremeni primeri rasizma kao oblika ksenofobije, te su tako „Skin-hedsi“, poznati kao grupa koja izrazito mrzi romsku nacionalnu manjihu, dok su „islamističke grupacije“ sa druge strane vekovima vodile „Džihad“ ili sveti rat, kako bi se sačuvala muslimanska vera.
Sasvim suprotan izraz i definicija od ksenofobije, je pojam ksenofilije, a koji podrazumeva ljubav prema svim ljudima, bez obzira na njihove odlike u bilo kom smislu (pre svega rasnom, etničkom kulturološkom, nacionalnom, religioznom).
Sa druge strane, ksenofobija se može često i tumačiti kao strah od onoga što nije dovoljno jasno ili razumljivo, te izaziva teskobu zbog bojazni od podsmeha okoline, pa umesto realnog postupka učenja i upoznavanja sa svim što je nepoznato, osobe koje su ksenofobi suštinski počinju da na problem gledaju sa dozom odbojnosti ili opet neracionalne ali prenaglašene mržnje.
Na primer, ako neko ne razume dovoljno, ili mu je sasvim strana muslimanska veroispovest, umesto da se i upozna i detaljnije informiše sa pravilima i detaljima ove religije, ksenofob počinje da mrzi sve osobe muslimanske veroispovesti, iako o njima suštnski ne zna ništa.
Isti takav princip važi i za nepoznavanje prava romske nacionalne manjine, te umesto učenja i pokuzšaja da se shvati njihova kultura i tradicija, njih osobe sa ksenofobijom doživljavaju kao strašne, te ih se boje i smatraju ih pretnjom i opasnošću po sebe, te ih počinju odbacivati i mrzeti, i sve ih an primer klasifikuju kao prljave osobe koje su sklone prosjačenju, koje su margina društva i koje su kao takve nepoželjne u „savršenom svetu“ nekoga ko je ksenofob, i ko po pravilu pored svega ostalčog ima i često izražene komplekse „više vrednosti“.
Kako je veliki broj psihijatara shvatio, ksenofobija je po pravilu ne sam strah od nepoznatog, već i strah od neznanja i onoga što neko sebi ne uspeva da prizna i da prihvati kao činjenicu, pa se u suštini mržnja kod ksenofoba stvara kao reverzni rezultat samoosuđivanja i duboke unutrašnje patnje zbog nesposobnosti realnog prilagođavanja.
Naime, neke studija su istakle nove i vrlo zanimljive rezultate po kojima se osoba koja je ksenofob najpre plaši sebe i svog straha od neprilagođene, neprimerene i preterane reakcije, te je upravo ksenofobija strah od samog sebe u kontaktu sa nepoznatim, i kako joj je i u samoj složenici definisano (dakle sadrži reč fobija), ona predstavlja iracionalan i vrlo preteran strah od onoga što osobu koja je obolela frustrira, iznenađuje i stvara joj nelagodu ili osećaj pribojavanja.
U svakom slučaju, važno je naglasiti da je ksenofobija psihijatrijski poremećaj, po tipu fobije i poremećaja ličnosti, te da je potrebno potražiti profesionalnu i stručnu pomoć.
