Definicija i poreklo pojma kolaboracija
Prema definiciji je kolaboracija jedan određeni oblik saradnje pojedinaca ili grupa ljudi odnosno institucija ili država koje imaju za suštinu postizanje nekog zajedničkog krajnjeg cilja, a koji se saradnjom ostvaruje lakše i brže uz ostvarivanje zajedničkih obostranih interesa.
Sam termin kolaboracija je poreklom iz latinskog jezika i to od reči odnosno jedne složenice colaborare u značenju co odnosno sa i laborare u značenju raditi, dakle prevedeno bukvalno je pomenuta reč kolaboracija saradnja.
Kolaboracija jeste pojam koji se pre svega pojavio i dostigao svoj najveći značaj u vreme Drugog svetskog rata, kada su pojedine države stvarale saveze ili alijanse kako bi se zajedničkim snagama borile protiv istog neprijatelja i ostvarile svoje ciljeve na obostranu korist.
Kolaboracija se postiže dogovorom, ili ugovorom koji moraju da ispoštuju obe strane, kako ni njedna od njih ne bi bila oštećena.
Kada se upotrebi glagolska forma kolaborirati, ona znači sarađivati sa nekim, u nečemu; uzeti učešća za zajedničke rezultate.
Moguće je pojam kolaboracije posmatrati i u pravnom aspektu, pa kada se tako posmatra i institucija braka, ona se sa pravnog aspekta označava kao jedan oblik saradnje između supružnika, sa ciljem formiranja porodice i zajedničkog života, koji isključuje aspekt emocija kao takav i veoma je bukvalan, te on najjednostavnije rečeno podrazumeva da supružnici zajednički doprinose u svojoj zajednici.
Od najranijih vremena je kolaboracija postojala kao vid saradnje, ali nije bila mjasno definisana kao pojam, mada seže daleko u istoriju, kada su se plemena okupljala kako bi zajednički išla u lov, te kada su se susedni gradovi udruživali u borbama protiv razbojnika i tako pomagali jedni drugima da se odbrane i sačuvaju teritoriju.
Saradnja ili kolaboracija na političkoj sceni je definisana najčešće sklapanjem saveza među strankama da bi se postigao konsenzus i formirala Vlada, te se nekada opozicione stranke na primer udružuju radi zajedničkih ciljeva, iako ne moraju da imaju jednaka mišljenja i stavove, ali je bitno da se sporazumno slažu oko najvažnijih akata koji su od dobrobiti za državu.
Vid saradnje se dakle može ostvariti između različitih „strana“ i na raznim nivoima, ali svaki od njih iako imaju trenutno zajedničke ciljeve radi kojih i stupaju u saradnju, ne odstupaju nužno od onih svojih, i saradnja ili kolaboracija se dogovorno može prekinuti kada to odgovara nekoj od strana, bez posledica i problema.
U negativnom kontekstu se kolaboracija često definisala i kao namerna i svesna saradnja sa neprijateljima ili okupatorima, radi postizanja nekih svojih ciljeva, kada je u pitanju jednostrana kolaboracija, od koje generalno samo jedna strana ima koristi, dok je druga svakako dominantna i ona nije nužna da kolaboraciju prihvati.
No kako se u svakoj situaciji može iznaći neka korist za obe strane koje se sporazumeju na saradnju, to se generalno ona uvek odvija dokle je potrebno, i dok odgovara onima koji su u nju stupili.
Sa aspekta krivičnog prava, kolaboracija je definisana često i kao akt veleizdaje i tretira se kao zločin protiv svoje države, o čemu postoje brojni primeri u toku istorije, a najpoznatiji je svakako saradnja Francuske sa Nemačkim vlastima u vreme Drugog svetskog rata kada je Francuska bila pod okupacijom.
Dakle, zapravo je posle perioda Drugog svetskog rata pojam kolaboracija počeo da poprima svoju negativnu konotaciju, te je označavao saradnju sa okupatorskim režimom u raznim državama (pre svega se odnosilo na zemlje koje su sarađivale sa Nemačkom).
Inače generalno neke vrste ili oblici saradnje koje se mogu označiti pod pojam kolaboracija jesu pre svega u političkom smislu kada zemlje imaju iste ili slične političke interese i stavove; u vojnom smislu kada se zemlje organizuju udruživanjem vojske u borbi protiv zajedničkog neprijatelja.
U nekim situacijama se dešavalo da osobe koje su dobile važne pozicije u politici ili pak vojsci, ostanu da sarađuju sa neprijateljem, radi svoje koristi, a od toga svakako korist ima i neprijatelj jer ima direktan uvid i kontrolu unutar zemlje preko posrednika koji je na visokoj poziciji.
Neke od najpoznatijih kolaboracija tokom istorije će i biti navedene u nastavku teksta pošto je već sam termin u dovoljnoj meri pojašnjen.
Saradnja Čehoslovačke je sa nacističkom Nemačkom ostvarena na više novoa, pre svega preko pojedinaca Emanuela Moraveca; zatim nekadašnjeg predsednika Emila Hascha koji je pogubljen nakon hapšenja 1945. godine; te i predsednika Slovačke Jozefa Tisa koji je pogubljen 1947. god. a zbog saradnje sa okupatorima, što se smatralo veleizdajom.
U Belgiji je 1930. godine osnovan jedan pokret koji se zvao reksizam, te koji je zapravo bio zadužen za saradnju sa nacističkom Nemačkom koja je okupirala Belgiju, i od 1940. godine su aktivno učestvovali u saradnji sa okupatorom.
Nakon kraja Drugog svetskog rata taj je pokret potpuno zabranjen a njegovi sledbenici su kažnjeni za veleizdaju.
Najpoznatiji primer u istoriji jeste svakako saradnja Francuske sa Nemačkom u periodu Prvog svetskog rata, kada je formirana takozvana „Sila osovine“, u periodu od 1940. do 1944. godine.
Jedan od najpoznatijih francuskih kolaboranata bsa okupatorima je bio Moris Papon, a za to vreme u navedenom razdoblju je iz Francuske u koncentracione logore sprovedeno preko 75 hiljada Jevreja.
Saradnju sa Trećim Rajhom je ostvarila i Velika Britanija i Irska, i to pre svega pod vođstvom i uverenjima Osvalda Mozlija.
Švajcarska je imala takođe nameru za kolaboraciju sa nacističkom Nemačkom te je na sreću jedan deo nacionalista koji je želeo da sledi primer Francuske uhvaćen i procesuiran za veleizdaju, a poznata je bila profašistička organizacija „Nacionalni front“.
Sa sovjetske strane je bilo relativno malo sledbenika Trećeg Rajha među državama članicama SSSR-a, mada je pre svega bilo u pitanju oko 50 hiljada dobrovoljaca, mahom kozaka koji su sebe nazivali „Bela garda“ i bili su pod vođstvom Andreja Andrejeviča Vlasova.
I u Srbiji su neke formacije sarađivale sa „Silama osovine“, među kojima su najpoznatiji bili četnički vojvoda Draža Mihajlović i Dimitrije Ljotić, kao i političar Milan Nedić.
Kako se iz priloženog i može videti, kolaboracija kao vid saradnje danas ima jedan drugačiji i pristup i shvatanje, ali se ne može isključiti i njena negativna komponenta, jer je suština datog ostvarivanja saradnje koja je dfinisana kroz ovakav pojam, zajednički cilj i njegovo ostvarivanje, te nije nužno da on bude pozitivan i uvek u dobre svrhe, što i svakako pokazuju najjasnije i baš navedeni neki od primera iz istorije.
