Definicija i poreklo pojma fijaker
Po etimološkoj definiciji je fijaker pojam nemačkog poreklai nastao je od reči fiaker, koja pak označava prevozno sredstvo u smislu dvokolica koje su registrovane za prevoz stanovnika, koje vuku konji i koje nema motorni pogon.
Razlika između fijakera i takozvanih Janških kočija („Janschky“), i takođe jedno-zaprežnih „Comfortable“ kočija jeste zapravo u tome što je fijaker registrovan kao prevozno sredstvo, dok su prethodno pomenuta prevozna sredstva neregistrovana.
U savremeno doba se pojam fijaker upotrebljava još u Nemačkoj (pokrajina Bavarska) i Austriji i danas, pa i u Mađarskoj i Češkoj, kao i u nekim zemljama bivše države Jugoslavije, a u nekim pak drugim nemačkim zemljama se pojam zamenio terminom „Droche“, i upotrebljava se kao staro prevozno sredstvo koje ima istorijski karakter i pre svega se koristi u turističke svrhe, a ne kao primarno prevozno sredstvo.
Zanimljiva je činjenica da se reč fijaker smatra nemačkim terminom, u kojoj se prvi put spominje u XVIII veku, iako je originalno pojam nastao u Francuskoj i ustanovljen je pak u Parizu 1662. godine, gde se ispred poznatog hotela „Saint Fiacre“, a u ulici Rue de Saint Fiacre nalazilo mesto na kome su se kao sredstvo za javni prevoz dvokolice mogle unajmiti od trgovca i preduzetnika Nikolasa Suvaža, pa je naime pojam fijaker dobio ime po imenu pomenutog hotela i ulice koji u svom sastavu imaju reč „fiacre“, i potekao je od francuskog a ne od originalno nemačkog pojma.
No, kako je prva licenca za fijakere izdata 1693. godine u Beču, te je već 1790. godine počela da se sprovodi registracija fijakera, to je počelo masovno da se upotrebljava ovo prevozno sredstvo, pa je iste godine u voznom stanju bilo čak sedam stotina fijakera, a u razdoblju od 1860. do 1908. godine bilo u upotrebi preko 1000 ovih vozila.
Osobe koje su upravljale fijakerima su imale posebne uniforme, ali su imale i vrlo neformalno ponašanje te su ostale poznate po pevanju i zviždanju dok su prevozile mušterije, a takođe su imale i svoja godišnja okupljanja u formi takozvanog „Fiakerball“-a, koji je bio poznat sezonski društveni događaj i održavao se u mestu Pepelnicu.
O poznatom „Fiacerball“-u je pisao u svom operskom delu i poznati kompozitor Ričard Štraus a pod imenom „Arabella“, gde je glavni lik bila mlada devojka Fiakermill koja je predstavljala baš i zvezdu bala i bila je jedna od najlepših devojaka toga vremena, pa se smatra da je na taj način i osata jedna vrsta počasti vozačima fijakera u Beču.
I dan danas su u Beču fijakeri poznati kao prevozno sredstvo u turističke svrhe, te se pretpostavlja da ih je u 1997. godini bilo registrovano oko 100, a zanimljivo je da su u nemačkim zakonskim aktima i žene postale osobe koje mogu da dobiju dozvolu da voze fijakere od 1984. godine, a pak od 1998. godine je neophodna posebna obuka i praktično vozačka dozvola za upravljanje ovim prevoznim sredstvom, te se onaj ko prevozi putnike fijakerom naziva „fijakerista“ (kao posebno zanimanje).
Kako je poznato, fijakeri su postojali i na prostoru nekadašnje Austrougarske države i danas se mogu naći kao deo istorijskih predmeta u voznom stanju i u nekadašnjim sastavnim državama, Mađarskoj, Češkoj, ali i u nekadašnjim zemljama stare Jugoslavije, pa su naime prava turistička atrakcija u gradovima Pragu; Budimpešti; Sarajevu; Novom Sadu; Zagrebu; Subotici; Temišvaru; Beogradu; Zemunu; i ostalim većim gradovima kao slika starih i prošlih vremena i služe kao i jedna vrsta atrakcije, a često se iznajmljuju za autentične proslave pre svega venčanja, i kao jedan način da se grad razgleda u duhu prošlih vremena.
U Zagrebu su u zvaničnoj upotrebi fijakeri bili sve do 1960. godine, kada su imali i svoje pravo „stajalište“ kod Glavne železničke stanice, ali su kasnije prestali da se koriste do 1990. godine kada su se ponovo pojavili na ulicama grada, ali kao deo turističke ponude, a pre svega po uzoru na Beč.
U Novom Sadu su fijakeri bili prisutni sve do 1970. godine, a u Beogradu do 1960. godine, te se danas takođe koriste povremeno za svrhe turizma, kao atrakcija, ali je svakako naš najpoznatiji „fijakerski grad“ bio i ostao Sombor, pre svega jer je u njemu živeo poslednji „pravi“ licencirani fijakerista sa dozvolom za upravljanje fijakerima, Sanko Milutinović (poznat u gradu po nadimku čiča Duco), koji je i preminuo 2000. godine, a poznata je i stara pesma „Fijaker stari“, koju često izvodi poznati vojvođanski boem Zvonko Bogdan.
U susednoj Makedoniji su u Skoplju fijakeri imali od davnina epitet turističke atrakcije, te su se zvali „pajtoni“, koji su po propisima morali biti numerisani (registrovani), što je suštinska razlika ovih dvotočkaša u odnosu na slične prevozne dvokolice, mada se danas u ovom gradu oni ne koriste čak ni u turističke svrhe, iako postoji ideja da se ponuda obogati „vraćanjem“ na ulice barem jednog fijakera.
Mada se smatralo da su karuce i fijaker sinonimi, to nije tačno, jer su karuce pre kočije sa četri točka, dok fijakeri imaju dva točka, i karuce su natkrivene i „luksuznije“, a fijakeri su „otvorenog krova“ i zajedničko im je to što im je konjska snaga osnovno prevozno sredstvo.
Kroz istoriju su se fijakeri unapređivali, pa su od paradnih kola kojima su se prevozile neveste ili su se njima odvozili mladenci sa venčanja, sredinom XV veka u Mađarskoj izradila jedna prava prevozna kola sa tada pokretnim krovom, koji je mogao da se u slučaju loših vremenskih uslova „podigne“, ali se generalno držao spušten.
Poznato je da su nekada sve „viđenije porodice“ imale svoje sopstvene fijakere kojima su se vozili po gradu i kojima su išli na putovanja u susedna mesta, kao i u crkvu i paradirali tako pokazujući jedan od simbola svog ugleda i moći.
