Definicija i poreklo pojma egzistencija
Po definiciji je egzistencija postojanje, življenje, život, bit, bitisanje,stvarnost ili suština stvari, i jedno je od glavnih učenja filozofije kroz pitanje „Šta postoji“.
Reč je poreklom od latinskog pojma ex-istere, u značenju biti postavljen izvan, a najčeššće se i definiše u odnosu na pojam esencije kao suštine, svrhe, ili osnovnog razloga odnosno biti zašto neko biće egzistira ili uopšte i postoji, koja je njegova svrha i koji je razlog njegovog bitisanja.
Egzistencija kao suština filozofije i filozofske teorije čiji je centralni pojam egzistencija
Upravo je još od srednjevekovnih filozofskih učenja, posmatran pojam egzistencije kroz prizmu pitanja i dokazivanja postojanja samog sebe, ličnost za sebe, jedinstvenog bića u odnosu na svu suštinu stvari, te i kasnije u filozofiji religije, dovođeno je u pitanje i samo postojanje Boga, kao nečega duhovnog i onoga nedokazivog, iz čega se razvio i domen agnosticizma i ateizma kao sasvim dva različita pravca koji imaju suštinski istu polaznu osnovu.
Naročito je u pomenutoj srednjevekovnoj filozofiji, dominantna bila rasprava o odnosu pojma egzistencije ili postojanja, i esencije kao suštine i uopšte razloga postojanja, te je tako sama egzistencija bila nužno zavisna od esencije, a esencija je smatrana onim što je „dato od Boga“.
Egzistencija ili bitisanje, bilo je po tadašnjoj filozofskoj definiciji, sposobnost da se ostvari vrla spoznaja i suština ili bit nečega, života, stvari, učenja, saznanja.
Noviji filozofski pravac koji je poznat kao egzistencijalizam ili pak filozofija egzistencije, pak potekao je u XX veku i dalje sasvim tumači pomenuti odnos na okrenut ili suprotan način, te se upravo smatra da ne može biti esencije bez egzistencije, odnosno da ako ne postoji nešto, nema ni same suštine toga nečega, te da je bit zavisna od bitisanja, a nikako ne obrnuto.
Dakle, kako se zalagao veliki broj egzistencijalista među kojima su bili i filozofi Martin Hajdeger (njegovo delo „Bitak i vreme“, smatra se krucijalnim delom iz oblasti ovog pravca u filozofiji) i Žan-Pol Sartr, esencija ne može postojati bez egzistencije kao nužnog preduslova, te se nadalje egzistencija smatra onim što je kod svakog ljudskog bića jedinstveno, individualno, posebno i neponovljivo, a ni u kom slučaju nije neko svojstvo ili osobina stcari, koje se može definisati sirovom suštinom te ili esencijom kao takvom.
Sa druge strane, Seren Kirkegor, danski pesnik, teolog i filozof, je smatrao da je sam čovek kao i takav pak subjekat sopstvenih delovanja, te je to model egzistencije u kome se naglašava subjekt delovanja (modus subjektnosti), ali nikako se ne opravdava teorija da je čovek objekat delovanja neke druge osobe.
Pored navedenih filozofa, pobornici egzistencijalizma su bili i brojni drugi veliki filozofi i učeni intelektualci kakvi su – Alber Kami; Franc Kafka; Fjodor Dostojevski; Fridrih Niče i Karl Jaspers kao i Ernesto Sabato (čije je poznato delo „O junacima i grobovima“, smatrano kao srž i remek delo egzistencijalizma kao pravca i učenja).
Poznato je iz prethodno navedenog, da je problem egzistencijalizma bio zastupljen i u književnim delima i da se i književnost kao takva donekle bavila problemom egzistencijalizma, te su pored ta dva pomenuta dela, poznata i dela Žana Pola Sartra „Mučnina“ i delo „Stranac“ Albera Kamija.
Šta je egzistencijalna anksioznost ili egzistencijalna kriza odnosno depersonalizacija?
Kada je na dalje u pitanju pojam i poznati termin egzistencijalna kriza, on suštinski označava pak jedan psihološki poremećaj iz domena anksioznosti, i postavljanje pitanja, te i suštine sopstvenog „Ja“ ili uopštenog smislenog postojanja i dolazak u problem takozvane depersonalizacije.
Kada neka osoba dospe u stanje psihičkog poremećaja koji je poznat kao egzistencijalna kriza ili anksioznost, počinje sama sebe da preispituje i dovodi u pitanje samu suštinu i svrhu postojanja sebe, te se pita „Ko sam ja?“; „Koja je moja svrha, zašto postojim?“; i to nužno vodi u stvaranje začaranog kruga koji rezultira stvaranjem nelagode i osećaja straha, i sama osoba postaje strana sama sebi, jer gubi spoznaju o vrednosti i samoj suštini svoje ličnosti.
Takav momenat kada neko počinje da sebe preispituje, najčešći je u dobu odrastanja koje se pak i naziva adolescencija, i ne smatra se poremećajem kao takav, već jednim svojevrsnim „traženjem sebe i samog smisla“, te i suočavanje sa promenama i novitetima koje se događaju u životu.
Problem postoji onda kada se egzistencijalna kriza nadoveže na neke već postojeće anksiozne poremećaje i kada sama osoba smatra da pitanja koja sebi postavlja o sopstvenoj svrsi i suštini ne smeju da se javljaju jer su simptomi poremećaja ili „ludila“, te tada može da dođe do „gubitka sebe“ ili do depersonalizacije, odnosno svojevrsnog rascepa ličnosti, kada čovek sebe posmatra kao nekog drugog iz straha da sebi prizna da se preispituje i da se boji suštine i smisla svog bitisanja.
Psiholozi i psihijatri smatraju da je najbolje rešenje za sprečavanje ovakvih razmišljanja da se sa apstrakcije pažnja preusmeri na ono fizičko ili „opipljivo“, čime se lako samom sebi može dalje dokazati sopstvena „stvarnost“ u fizičkom smislu, te da se pokrene neki deo tela, da se taktilnim dražima skrene pažnja mozga sa „anksioznog kruga“, ili da se testira um i da se on preusmeri na računanje, na imenovanje nekih predmeta oko sebe, na detaljno opisivanje roditelja i prijatelja, na izgovaranje svoga imena i/ili imena bliskih osoba, ili na opisivanje njihovih karakternih crta.
Dakle, potrebno je pored svega ostalog kao jedno biće svesno sebe, shvatiti i prihvatiti činjenicu da je sasvim normalno da se u nekom trenutku života, a baš i posve posebno u doba intenzivnog sazrevanja ličnosti kao takve, ili pak u vreme teže bolesti ili kod straha od smrti, sebi postave baš pitanja o svojoj suštini ili svrsi, i da to nije odraz ludila ili „podvojene ličnosti“, te takav strah koji se javlja ne treba pretvarati svesno u samu anksioznost ili u depresiju, jer se kao takav onda egzistencijalni poremećaj vrlo lako nadoveže na već oformljene strahove, pa i tako postaje teže prihvatljiv i dovodi na kraju do poremećaja ličnosti i može proizvesti neke vrste psihoza.
