A-M

Arabeska – značenje, pojam

Definicija i pojam arabeske:

Prema definiciji je arabeska stilska umetnička figura u orijentalnoj i islamskoj umetnosti, koja prestavlja jedan „sistem“ ponavljanih geometrijskih figura, koje u sebi sadrže i određene elemente grančica biljaka ili cvetove i životinjske simbole).

Arabeska kao umetnička figura datira iz perioda islamske umetnosti iz XVIII ili XIX veka, te se odatle masovno i prenela na Evropu i koristila se u umetnosti, arhitekturi, slikarstvu i vajarstvu.

Loading...

Kako se pretpostavlja prve otkrivene arabeske poitiču još iz doba Antičke Grčke, te su kao dosta kompleksni motivi i pronađeni na nekim predmetima i spomenicima kulture u formi reljefa ili ornamenata uklesanih u kamenu i stubovima.

Svoj „procvat“ je u umetnosti motiv arabeske doživeo u vreme renesanse, kada su umetnici masovno pokušavali da postignu „helenistički“ pristup slikarstvu i vajarstvu, te su na taj način i oni oživeli arabeske u Evropi.

Međutim, najpoznatiji holandski i nemački umetnici su arabeske „mešali“ sa motivima biljaka i životinja, te su tako dali određeni lični pečat u slikarstvu, dok se u periodu umetnosti koji je poznat kao „rokoko“, arabeska najčešće slikala kao motiv unutar ribe, te su ove životinje bile ukrašene isprepletanim geometrijskim motivima u svojoj unutrašnjosti (umesto standardnih krljušti).

Najpoznatije arabeske su u orijentalnoj umetnosti smeštene u spomenicima kulture „Vatir Kan“ džamija u Pakistanu i „Ajdar kadi“ džamija u Bitolju.

Međutim, arabeska je i naziv za jednu figuru u baletu, koja se opisuje kao „ravnotežni stav tela na jednoj nozi, gde je druga noga podignuta unazad pod pravim uglom, te je jedna ruka podignuta u visinu a druga je zabačena unazad, te se tasko i stiče utisak poleta i otmenosti“.

Arabeska se sreće i u slikarstvu, muzici, modi, „običnom životu“, te je vrlo ustaljena kao figura u savremenom radu od svog postanka sve do danas.

Poreklo reči arabeska

Manje je poznato da iako je kako je već navedeno arabeska najpoznatija kao orijentalni ukras ili figura, njeno poreklo od francuske reči arabesque ili italijanske reči arabesco, a u značenju „arabi“ ili dekorativni geometrijski element, sa dodatim motivima izuvijanih biljaka i slikama pak i nekih životinja.

Takođe je bitna kao napomena i činjenica, da se u nekim od arabeski mogu pronaći umesto pomenutih biljnih i životinjskih motiva, čak i citati iz svete muslimanske knjige Kurana.

Loading...

Upotreba arabeske u savremeno doba

Danas se motivi arabeske obično upotrebljavaju u savremenom slikarstvu i vajarstvu u Evropi, ali je poznato i da se vrlo često arabeske u svojoj donekle modifikovanoj formi nalaze i kao motiiv na tapiserijama i ćilimima, te i na nekim upotrebnim predmetima, nakitu i garderobi, posebno u visokoj modi.

Arabeskaje pored figure u baletu, poznata i kao motiv u muzici, koji podrazumeva jednu vrlo „živahnu i veselu“ kompoziciju kratkog trajanja, ali vrlo „milozvučnu“ i punu ukrasnih tonova koji joj daju notu razigranosti i „brzine“ i veselosti.

Arabeska se u muzici najčešće izvodila i pisala kao delo za klavir, a najpoznatije kompozicije po motivu muzičke arabeske su nastale u periodu krajem XIX i početkom XX veka, a kompozitor najpoznatiji po ovim delima je bio Klod Debisi, čije se upravo i najznačajnije delo zove „Dve arabeske“ (Deux Arabesques), a za koje se pretpostavlja da su nastale u periodu između 1888. i 1901. godine.

Prva arabeska je po mišljenju kritičara više sa crtama jasnog impresionizma po svom stilu, te laički podseća na „žuborenje vode“, dok druga arabeska istog autora Debisija, po stilu pak više odgovara baroknom periodu.

Kako je na početku teksta i napomenuto, arabeska je pored sinonima za ornament, i figura u baletu koja i u savremenom i klasičnom baletu, eli kasnije i u orijentalnom ili trbušnom plesu, služi kako bi ostavila utisak kretanja, lakoće, lebdenja, poletnosti.

Arabeska kao plesni korak, predstavlja u suštini „trokorak“, a koji sačinjavaju dva obična koraka, i treći takozvani „korak laste“, koji je na početku teksta i detaljnije opisan.

U arhitekturi se arabeska kao motiv najviše upotrebljavala u ukrašavanju orijentalnih građevina (pre svega džamija), a i za unutrašnju i za spoljašnju dekoraciju, dok se danas u savremenoj umetnosti upotrebljava za izradu i ukrašavanje plafona i podova, kako bi se doprineo utisak mističnosti i kompleksnosti prostora.

Takođe, zanimljivo je da se poreklom iz arapskih zemalja, arabeska koristila i za pisanje, te su poznata i „arabeskna slova“ ili arabeskni rukopis, koji podrazumeva pisanje koje je svojevrsno jedinstvo teksta i slike, te se ranije koristilo čak i u izradi grbova, u pisanju biografija sultana, a danas se koristi u nekim književnim delima kakve su bajke ili naučno-fantastična dela.

Stare knjige koje su bile pisane perom poznatih književnika, kakav je Hans Kristijan Andersen, imale su u rukopisima obično početno slovo svakog poglavlja koje je predstavljelo svojevrsnu arabesku ( na primer stilizovano slovo J sa ružom ili uvijenom stabljikom cveta, ili pak nekom živitinjom kao simbolom).

Sinonimi za arabesku i najpoznatije arabeske u raznim oblastima umetnosti

Kako je ranije i napomenuto, sinonim za arabesku jeste ornament ili šara odnosno ukras, a ona se javlja u raznim delima od slikarstva preko muzike, igre, arhitekture i mode.

Osnovna karakteristika arabeske jeste ponavljanje bilo jednog ili većeg broja istih elemenata, kao i posedovanje ritma, simetrije oblika, živih boja, linija i figura.

U islamskoj kulturi postoje arabeske izrađene samo ponavljanjem biljnih motiva (latica, listova, cvetova ili izuvijanih stabljika), ili pak čisto geometrijske arabeske, kao i one koje su nastale „kombinovanjem“ ovih dveju formi u celinu.

Po pravilu se arabeske odlikuju živim bojama koje se pravilno ponavljaju, te mnoštvom ukrasa koji nemaju jasnu simboliku ali odaju utisak lepote i bogatstva, razigranosti, ali i smirenosti te su se u istočnjačkim kulturama koristile i kao motivi uz koje se meditiralo.

Arabeska je i deo kaligrafije, odnosno umetnosti lepog pisanja, posebno opet u islamskoj religiji, kada su zidovi spomenika i naravno džamija, ukrašavani arabeskama sa kaligrafskim ispisima raznih citata iz Kurana.

Postoji pored pomenutog muzičkog dela Kloda Debisija „Dve arabeske“, i slika sa motivima arabeske iz 198. godine, naziva „Harmonija u crvenom“, a takođe su brojne arhitektonske građevine imale motive arabeske (Gaudijeva katedrala u Barseloni).

Takođe, arabeska je vrlo „dopadljiv“ motiv, te balansira između umetnosti i kiča, i na raznim delovima nameštaja, lusterima, lampama, kao i na vazama, tanjirima, prozorima, kvakama za vrata, te i na komadima odeće i obuće, gde se uglavnom koristi na predmetima „visoke mode“, jer u svim drugim slučajevima vrlo lako može da pređe granicu neukusa, jer kako je rekao jedan poznati savremeni umetnik – „sve što je dopadljivo ljudima se može definisati kao kič“, pa se i postavlja danas pitanje granice umetnosti arabeske i arabeske kao motiva koji prevazilazi dobar ukus.

Napomena

Loading...

O arabeski kao umetničkom motivu i subklasifikaciji ornamenta, uči se u osnovnoj školi, te se podstiče kreativnost mladih crtanjem drevnih replika ovih motiva, i ona se smatra umetničkim izrazom kako od davnina tako i danas, sa tom razlikom što savremeno doba donosi i neke veće slobode i varijacije, ali je definicija i suština arabeske koja je objašnjena u ovom tekstu, ostala nepromenjena.

Sponzorisano

Loading...