Definicija i poreklo pojma apologeta
Prema definiciji je pojam apologeta osoba koja sastavlja odnosno piše odbranu ili jednostavno rečeno branilac, dok se kroz istoriju pojam najčešće vezivao za osobu koja je zagovornik i branilac verskih uverenja pre svega u hrišćanstvu, od strane nevernika i jevrejskih naroda.
Pojam apologeta je poreklom iz grčkog jezika od složenice apo u značenju prota i reči logos koja označava reč, te se bukvalno i prevodi kao branitelj hrišćanstva, onaj koji je zagovornik ili branitelj nekoga odnosno nečega (u smislu uverenja).
Smatra se da je od pomenutih grčkih reči nastala zapravo i engleska reč apology koja ima jedno osnovno značenje izvinjenje, ali se preneseno prevodi i kao pružanuje otpora i odbrana stavova i uverenja.
Sama apologetika jeste zapravo jedna grana teologije koja je nauka bazirana na odbrani jasnog hrišćanskog uverenja odnosno religije od napada neistomišljenika ili generalno osoba koje su suprotnih verskih ubeđenja.
Apologija je kao izvedeni termin jednog malo različitijeg značenja, te je zapravo konkretan i jasan odgovor na određenu kritiku hrišćanske dogme, i to je zapravo bio i jedan jedini cilj apologije kao discipline.
Apologeta je predstavljao hrišćanske pisce u istorijskom vremenu, koji su imali za cilj da dokažu i opovrgnu sve kritike i predrasude protiv hrišćanstva kao religije, te da u doba ekspanzije grčke fiilozofije jednim filozofskim objašnjenjem postave proces „helenizacije hrišćanstva“ kao vere.
Apologeta je neko ko je kroz istoriju iznosio tvrdnje da su hrišćani zapravo najverniji sledbenici Rimskog carstva, te da oni zapravo i svoje molitve i veru vezuju za cara, ali da je time to i dokaz da je hrišćanstvo „velika i najvažnija religija“.
Generalno je još od vremena Filona Aleksandrijskog, apologetizam kao učenje bio posredni način da se kroz filozofiju iznese važna veza između hrišćanstva i helenizma kao pravca uopšte, i da su zapravo i helenistički filozofi svoja uverenja i učenja bazirali na judeističkim spisima, čime su naime i propagirali hrišćanstvo kao jednu osnovu svega, kao „osnovni početak i suštinu“.
U periodu II veka je apologetika predstavljala jednu svojevrsnu spregu između helenske filozofije i hrišćanstva, te se u njoj sastojala suština odbrane jedne jasne pozicije hrišćanske religije kao simbioze sa grčkim učenjima i početku hrišćanstva u rano grčko doba.
Apologeti su imali zapravo za jasan cilj da hrišćanstvo što više propagiraju i da ga na takav način i jasno približe Grcima, učeći da je sama filozofija proistekla iz ranohrišćanskih uverenja.
Postoji i jedna podela apologetike u ranom hrišćanstvu na – demonstratio religiosa; demonstratio christiana i demonstratio chatolica.
Demonstratio religiosa jeste stav apologetika da je suština u tome da je svaki čovek vernik, da je religija u osnovi bitisanja, da je vrednost religije nemerljiva i da je ona u osnovi svega.
Demonstratio christiana jeste shvatanje i učenje apologetika o samoj važnosti i jasnoj vrednosti hrišćanstva te se ovde sam akcenat stavlja na važnost hrišćanske religije kao takve, i jedna njena jasna predominantnost u odnosu na sve druge ine religije.
Demonstratio chatolica jeste apologetsko učenje koje je usmereno pre svega na nehrišćane i u ovom konkretnom učenju i „odbrambenoj tezi“ na nekatolike.
Smatra se da je prvi apologeta bio zapravo Aristid koji je i autor dela „Apologija“, koje je bilo pisano za imperatira Antonija Pija, dok je već polovinom II veka apologijska dela pisao i filozof Justin ali su njegova dela bila generalno usmerena protiv jeresi.
No među najvećim i najznačajnijim apologetama jeste Tertulijan, koji je poreklom iz Rimske Afrike, i koji se u svojim delima bazirao na obraćanju intelektualnom sloju tadašnjeg društva, kao i vlasti i generalno samim carevima ali na jedan jednostavan i jasan način odbrane hrišćanskih uverenja.
Ostale veoma poznate apologete su bili i Sveti Pavle; Sveti Justin Mučenik; Hipolit Rimski; Sveti Irinej Lionski; Đuro Bašić; Matija Pavić i Ivan Poljaković.
Dakle, prevashodno se pojam apologeta odnosi kako je i napred objašnjeno na nekoga ko je bio branilac hrišćanstva, i zagovornik važnosti i jedne superiornosti ove religije, ali se može pojam i odnositi na osobe koje su uopšteno branitelji ili koje veličaju i propagiraju neke osobe ili neka uverenja.
Kada je u pitanju bazično etimološko značenje termina apologetika, te osobe koja jeste njen zagovornik i koja se stoga zove apologeta, ona se odnosi na jednu nauku koja je „bogoslovska“ što znači da staje u odbranu Boga i onoga što jeste Božije, od pre svega neistomišljenika, i pre svega bezbožnika odnosno jeretika, ali i globalno svih koji nisu istomišljenici.
