Definicija i poreklo pojma aglomeracija
Reč aglomeracija je latinskog porekla i potiče od reči agglomeratio, koja označava svojevrsno nagomilavanje, stvaranje gomile, sakupljanje na jedno mesto, grupisanje, te se koristi kao pojam u raznim oblastima, što će kasnije biti i navedeno, a ima i dve izvedene reči – aglomerat koji je skupina, nakupina ili celina sastavljena od više delova i reč aglomerisati – kao glagolska forma u značenju sakupiti, grupisati.
Raznovrsna upotreba pojma aglomeracija i njegova značenja u raznim oblastima
Pod pojmom aglomeracije se u populacionoj i geopolitici podrazumeva jedno šire gradsko područje koje ima svoj centralni deo, ali i odgovarajući broj prigradskih naselja koje zajednički sačinjavaju jednu skupinu u urbanističkom smislu.
Problem u definisanju pojma aglomeracije nastaje na statističkom ili geografskom nivou, kada se ne može jasno utvrditi da li su prigradska naselja delovi za sebe, delovi grada kao celine ili su pak takozvani „sateliti“, a često se termin meša sa pojmom konurbacija, koji označava urbane delove susednih gradova, koja ih spajaju iako su oni celine za sebe.
Najvećim svetskim aglomeratima se smatraju posmatrano po veličini, odnosno broju stanovnika i broju predgrađa – Tokio; Seul; Meksiko Siti; Njujork; Mumbai; Nju Delhi; Sao Paolo; Šangaj; te i Los Anđeles; Moskva; Džakarta; Osaka i Kairo.
Pored terminologije koja je napomenuta, aglomerat ili aglomeracija se može odnositi na zbijanje ili taloženje sitnih stena ili ruda u veće nakupine koje se zovu briketi ili palete; kao i u metalurgiji ukrupnjivanje sitno-zrnastih otpadnih materija ili koncentrisanje u kombinovane elemente (kakav je čelik koji je legura).
Poznato je da postoje u državnom uređenju takozvane zone aglomeracije, koje su utvrđene pak i zakonskim aktima, i koje na primer u našoj zemlji predstavljaju vazdušne prostore tri sastavna dela – Srbije; Vojvodine i Kosova i Metohije, kao delova jedne celine koji su međusobno veoma tesno povezani u ekonomskom, kulturnom, političkom i drugom smislu.
Sa druge strane i naša prestonica Beograd jeste aglomeracija urbanizovanih prigradskih naselja i ona ima na primer teritoriju grada Beograda sa naseljima poput – Ovče; Borče; Krnjače; Petlovog brda; Kanarevog brda; Železnika; Sremčice i tako dalje.
Opet je i sama Republika Srbija sastavljena iz osam osnovnih aglomerata – to su teritorije i sama područja regionalnih samouprava najvećih gradova sa svojim prigradskim naseljima i mesnim zajednicama – teritorija grada Beograda; teritorija grada Novog Sada; teritorija grada Niša; kao i teritorija grada Užica; teritorija grada Kragujevca; Bora; Smedereva i Pančeva.
U susednoj Hrvatskoj postoje četri aglomerata – teritorija grada Zagreba; Splita; Rijeke i Osijeka, te svaki od njih ima centralno gradsko jezgro i određena prigradska naselja, koja su povezana u kulturnom, ekonomskom, političkom, finansijskom, obrazovnom smislu.
Kada se govori o istorijski najvećim i najuticajnijim aglomeratima, pošto je ranije naveden spisak danas najvećih aglomerata ili megalopolisa, svakako je jasno da je Rim preko 500 godina pak bio najveći aglomerat u istoriji, da bi u razdoblju nakon pada Rimskog carstva tu ulogu preuzeo od 762. do 930. godine Bagdad, koji je imao milion stanovnika kao i drevni Rim.
Urbanizacija kao proces je znatno doprinela stvaranju aglomerata, što se posebno jasno uočava kada se sagleda činjenica da je na početku XIX veka u urbanim sredinama ili gradovima živelo svega 3-4% stanovništva, da bi za svega jedan vek razlike, tj početkom XX veka došlo do vrlo masovne urbanizacije pa je broj gradskog stanovništva porastao na 47% što je skoro polovina svetske populacije.
Suština je da je urbanizacija sa sobom donela trend da gradovi postanu stecište i centar političke, ekonomske, kulturne i finansijske prevlasti, te da se oni danas rangiraju na globalnom nivou na osnovu sedam parametara demografskog statističkog razvoja – ekonomska stabilnost; tokovi finansija; pravno uređenje; političko uređenje; kvalitet života građana ili standard; obrazovanje i tok informacija i uticaj i važnost grada kao poslovnog centra u regionu i svetu.
Svakako su po analizama stručnjaka za urbanost i kvalitet jednog grada, najznačajnije finansije i ekonomska stabilnost, kao i jednostavnost poslovanja odnosno važnost grada kao poslovnog ili jezgra ili centra, te su se upravo pomenuti parametri najviše u poslednjim decenijama razvijali u gradovima istočne Azije, i danas se smatra da je najveći aglomerat na svetu u regiji Biserne reke i po površini teritorije i po ukupnom broju stanovnika.
Kada se govori o urbanizaciji ona je sa jedne strane stvaranmjem aglomerata dala šansu svima za jednake rezultate i postignuća, ali opet kada je preterana ona može da dovede do produbljenja iliti povećanja nejednakosti u svim segmentima jednog aglomerata.
Svakako termini megalopolis i aglomerat nisu baš sinonimi, te je aglomerat skup regija sa jednim jezgrom ilki centrom, dok je megalopolis širi pojam i označava pre svega celinu koja je razvijena u ekonomskom, industrijskom, kulturnom i demografskom smislu.
Sinonimi za pojam aglomeracije i njegova prenesena značenja
Kada se pojam aglomeracije posmatra preko svojih sinonima, on može da ima i na neki način pak izmenjenu definiciju, od one koja podrazumeva već opisanu urbanu aglomeraciju, te da označava na primer – kondenzovanje praha pomoću naizmenične upotrebe vodene pare i vrućeg suvog vazduha; te može da označava i neki mešoviti sastav generalno gledano, i to ne samo u smislu urbanog gradskog područja, već i u metalurškoj industriji kada se govori na primer o legurama koje su jedinstvo više različitih materijala koje im dodaju na kvalitetu i menjaju im osobine; može da se odnosi na neko gusto rastinje u prirodi koje se posmatra kao aglomerat više biljnih vrsta; može da označava zgusnutu tečnost koja je nastala kondenzacijom večeg broja čestica .
Sinonimi za pojam aglomeracije su dakle – gomila; množina; mnoštvo; „mali milion“; masa (u smislu velikog broja a ne težine stvari; predmeta); sijaset; velika količina; „bulumenta“ (ljudi); „gungula“ (ljudi); „hrpa, navala, čopor, poplava“ (ljudi); talog; taloženje; gustina; gustiš; svita; jato; svetina; „četa; rulja; more; horda“ (ljudi).
Poznat je termin aglomeracije čestica u smislu povećanja ukupne veličine praškastih čestica njihovim nakupljanjem u jednu veću skupinu putem određenih procesa kondenzacije ili pak i zgušnjavanja i topljenja već u zavisnosti od vrste čestica.
Dakle, kada se susretnete sa pojmom aglomerata i aglomeracije, bitno je shvatiti da se on naime primarno prevodi kao nakupina ili grupisanje odnosno skupina, ali da se najviše odnosi na urbane gradske sredine sa centralnim jezgrom i perifernim prigradskim naseobinama, no može da se kao pojam upotrebi u hemiji, metalurgiji, geografiji, i drugim oblastima razmatranja.
